تابلو برق چیست و چه کاربردی دارد؟ اجزا تشکیل دهنده آن کدام؟

تابلو برق چیست؟

تابلو برق به محفظه ای فلزی گفته می شود که تجهیزات برقی ساختمان در آن تعبیه شده است. هدف از بکارگیری این وسیله موارد زیر می باشد:

• محافظت از تجهیزات الکترونیکی
• کنترل و توزیع انرژی الکتریکی
• تعمیر و نگهداری راحت تر و سریع تر تجهیزات الکترونیکی
• تامین ایمنی افراد و تجهیزات

احساس نیاز به این وسیله و ضرورت استفاده از آن زمانی احساس شد که تجهیزات الکترونیکی در برابر عوامل محیطی و خطرهای ناشی از تغییر جریان برق، افزایش ولتاژ، شوک های الکترونیکی و … دچار آسیب های جدی و خطرناکی می شدند. از این رو امروزه تابلو برق یکی تجهیزات ضروری یک خانه معموملی و یا حتی یک خانه هوشمند به شمار می رود که انواع مختلفی از آن در بازار عرضه می شوند.
هدف ما در این مقاله آشنایی بیشتر شما با تابلو برق، کاربردها و تجهیزات الکترونیکی درون آن می باشد؛ پس تا انتهای نوشته با ما همراه باشید.

انواع تابلو برق

•  ایستاده

تابلو برق ایستاده با توجه به نامی که دارد، حالت ایستاده دارد و مصرف آن در اماکنی مانند انواع موتور خانه معمولی و  موتور خانه هوشمند می باشد. این نوع تابلو در دو نوع مدل عرضه می شود:

1. تابلو برق ایستاده ثابت
2. تابلو برق ایستاده چند منظوره

• سلولی

تابلو برق سلولی نیز ایستاده می باشد و چهار چوب و اسکلت آن به دو صورت پیچ و مهره و یا جوش خورده موجود می باشد.

• تمام بسته دیواری اصلی

این نوع تابلو برق در ورودی اصلی مجتمع ها قرار دارد که جریان برق تمام واحد ها را تامین می کند. مامور اداره برق نیز از روی کنتور تابلوی اصلی به جمع آوری اطلاعات می پردازد.

• تمام بسته دیواری نیمه اصلی

در یک مجتمع برای توزیع برق هر بلوک از ساختمان یا قسمت مشخص و بخصوصی از آن، از تابلو نیمه اصلی استفاده می شود. این نوع تابلو از تابلوی برق اصلی تغذیه می کند.

• تمام بسته دیواری فرعی

این تابلو نیز از تابلو برق اصلی تغذیه می کند و بیشتر جهت توزیع و کنترل سیستم برق اماکنی مانند موتور خانه ها و برای روشنایی ساختمان استفاده می شود.

تجهیزات بکار رفته

تابلو برق از تجهیزات الکتریکی زیادی تشکیل شده است؛ که در اینجا شما را با اسامی این تجهیزات کاربردی و نحوه عملکرد آن ها آشنا می کنیم:

•  کلید اتوماتیک

نقش کلید اتوماتیک حفاظت، قطع و یا وصل مدار الکتریکی می باشد.

• کلید مینیاتوری

کلید مینیاتوری هنگام رخداد جریان غیر مجاز (جریانی بیشتر از جریان نامی) برای جلوگیری از اتصالی و افزایش ایمنی، جریان برق را قطع می کند و با این کار از مدار الکتریکی محافظت می کند.

• محافظ جان

با استفاده از کلید محافظ جان، در صورت تماس مستقیم یا غیر مستقیم افراد با برق، از جان آن ها محافظت می شود. همچنین این وسیله امنیت دستگاه های الکترونیکی را در برابر خطرات برق گرفتگی، نشتی و آتش سوزی تامین می کند.
محافظ جان ها بر اساس میزان حساسیتی که دارند در دو نوع عرضه می شوند:

1. خانگی (تک فاز)
2. صنعتی (سه فاز)

•  کنتاکتور

کنتاکتور یک کلید مغناطیسی است که چند تیغه باز و بسته دارد و در دستگاه هایی که ظرفیت تحمل جریان بالایی دارند کاربرد دارد. از این وسیله برای خاموش و روشن کردن مدار الکتریکی استفاده می شود.

•  کلید حرارتی

کلید حرارتی از دیگر تجهیزات بکار رفته در تابلو برق است که از دو جز تشکیل شده اند:

1. بی متال
2. فیوز مینیاتوری

کلید حرارتی وسیله ای جهت حفاظت از موتور در برابر اتصال کوتاه و اضافه بار است. کلید حرارتی به توجه به عملکردی که دارد، زمانیکه اتصال کوتاه یا اضافه بار رخ دهد؛ ارتباط میان موتور الکتریکی و منبع را قطع می کند.
نمونه مغناطیسی کلید حرارتی نیز عملکردی خودکار دارد و بدون قطع کلید، جریان زیاد موتور الکتریکی را در زمان راه اندازی تحمل می کند.

• بی متال

بی متال قطعه ای فلزی می باشد که از کنار هم قرار گرفتن دو فلز ناهمجنس با ضریب انبساط متفاوت تشکیل شده است. این وسیله نیز در زمان اضافه بار از الکترو موتور محافظت می کند.

روش کار بی متال به این صورت است که بعد از عبور جریان از بی متال، دمای دو فلز رفته رفته افزایش پیدا می کند و در همین راستا دچار انبساط و افزایش طول می شوند.
سپس با توجه به اختلاف ضریب انبساطی دو فلز، فلزی که ضریب انبساط بیشتری دارد سریع تر و بیشتر افزایش طول پیدا می کند و با این کار هر دو فلز به سمت فلزی که ضریب انبساط کمتری دارد خم می شوند. در نهایت با باز شدن مسیر عبور جریان کنتاکت ها، مدار قطع می شود.

• پوش باتن

پوش باتن یا به عبارتی شستی از ضروری ترین قطعات تابلو برق می باشد که با فشار وارد کردن به آن، نیروی مکانیکی ایجاد شده جریان الکتریکی را تغییر می دهد. به وسیله پوش باتن ها به راحتی می توان، پروسه یک دستگاه را کنترل و مدیریت نمود.
دلیل نام گذاری شستی، نوع سطح این کلید می باشد که مناسب انگشت دست طراحی شده است.

• رله کنترل فاز

رله کنترل فاز از دیگر ابزارهای بکار رفته در تابلو برق است که از الکترو موتور ها محافظت می کند. در واقع رله کنترل فاز از یک سری دستورالمل و تجهیزات ساخته شده است که با بروز هر گونه خطا در سیستم، فعالیت خود را آغاز می کند و تجهیزات مورد نظر را از مدار خارج می کند.

• تایمر یا رله زمانی

تایمر یا رله زمانی از قطعات لازم در ساخت یک تابلو برق است که به صورت خودکار، مدار مورد نظر را به مدت مشخصی کنترل می کند.

• اینورتر

اینورتر (Inverter) دستگاهی است که جریان مستقیم (DC) برق را به جریان متناوب (AC) تبدیل می کند و به این صورت فرکانس و ولتاژ خروجی را تغییر می دهد و دور الکترو موتور را کنترل می نماید.
با کنترل و با کم و زیاد کردن دور موتور الکتریکی، مصرف انرژی به کمترین سطح خود می رسد در مصرف انرژی تا حد بسیار زیادی صرفه جویی می شود.

• سافت استارتر

از سافت استارتر برای راه اندازی آرام و مناسب الکترو موتر استفاده می شود تا ولتاژ به آرامی به موتور برسد و آن را روشن کند.
بدین وسیله طول عمر و راندمان موتور و پمپ ها افزایش می یابد.

• چراغ سیگنال

چراغ سیگنال وسیله ای هشدار دهنده می باشد که در تابلو برق کارایی های متفاوتی دارد:

1. برای نشان دادن این که برق در تابلو برق وجود دارد یا ندارد
2. جهت نمایش روشن و یا خاموش بودن کلید
3. نمایش خطاها، خرابی ها و تریپ ها

• سنسور

سنسور ها از اجزا جدا نشدنی دستگاه ها و سیستم های مدرن امروزی می باشند که کمیت هایی مانند فشار، حرارت، دما و رطوبت را به کمیت های آنالوگ و یا دیجیتال تبدیل می نمایند.

• رله هوشمند یا PLC

• کلید هوایی